Iedereen denkt in vooroordelen. Het bestrijden van 'bias' doe je niet met een training, maar vraagt om een structurele oplossing, aldus Naomi Ellemers in het FD. Ellemers is sociaal- en organisatiepsycholoog en universiteitshoogleraar aan de Universiteit Utrecht.

We vinden het belangrijk om niet te discrimineren en praten vaak trots over de spreekwoordelijke Nederlandse tolerantie. Gelijke behandeling - ongeacht kenmerken en achtergrond - wordt zelfs voorgeschreven in het eerste artikel van onze Grondwet. Toch biedt dit geen garantie dat iedereen ook op een gelijke behandeling kan rekenen. Zo geeft het kabinet nu schoorvoetend aan dat er binnen de Belastingdienst sprake was van institutioneel racisme.

In de psychologie wordt al jaren onderzoek gedaan naar dit verschijnsel. Daaruit komen twee conclusies naar voren. Stereotiepe denkbeelden en ongelijke behandeling komen overal voor: bij alle mensen in alle landen en culturen. Tegelijkertijd blijkt steeds hoe moeilijk mensen het vinden om deze feiten onder ogen te zien. Ook als overduidelijk bewijs op tafel ligt, houden we vol dat we alleen op persoonlijke kwaliteiten letten. We vinden het heel moeilijk toe te geven dat stereotype denkbeelden ons kunnen beïnvloeden. Liever trekken we de kwaliteit van het bewijs in twijfel.

Het Stereotype Content Model dat Professor Susan Fiske van de Princeton Universiteit twintig jaar geleden heeft ontwikkeld, kreeg onlangs een onderscheiding voor de meest invloedrijke publicatie op dit gebied. Het model helpt te begrijpen hoe het kan dat we onderscheid maken tussen groepen mensen zonder dat we het gevoel hebben dat we ze discrimineren. Alle onderzoeken die het ondersteunen laten zien dat de beelden van verschillende groepen niet alleen maar ‘positief’ of ‘negatief’ zijn. Het ligt genuanceerder. Zo kun je bijvoorbeeld het beeld hebben dat zakenmensen wel succesvol zijn maar niet zo aardig, of dat jonge moeders wel aardig zijn maar niet zo succesvol. En iemand die Nederlanders met een migratieachtergrond heel gezellig en gastvrij vindt, kan ook het idee hebben dat zij minder geschikt zijn om een leidinggevende functie te vervullen – zonder het gevoel te hebben dat dit discriminatie is. Het ligt dus ingewikkelder.

En daarom los je stereotypen die leiden tot impliciete bias en ongelijke behandeling niet op door mensen een training te laten volgen. Het probleem is structureel en vraagt een structurele oplossing; richt bijvoorbeeld de sollicitatie- en beoordelingsprocedures in je organisatie dusdanig in dat de kans op bevooroordeelde besluiten zo klein mogelijk is.

Ellemers: “De oplossing begint bij het erkennen dat bias een algemeen menselijk verschijnsel is, waar iedereen ‘last’ van heeft. Pas als je dit accepteert, kun je aan verbetering werken.”

Lees het volledige artikel hier.