Hoe vergroot je je handelingsruimte als coachend leidinggevende? Marijke Lingsma, pionier van systeemgerichte coaching, schreef er een boek over. Een belangrijke stap is volgens haar uitzoomen; bewust afstand nemen van de dagelijkse hectiek om beter te zien wat er écht speelt.

Marijke: “Niet focussen op de details of op wat mensen precies doen, maar op hoe ze het doen. Zie je samenwerking of eilandjes? Worden de lastige klussen eerlijk verdeeld, of schuiven mensen ze stilzwijgend door naar de leidinggevende, de stagiair of de meest bescheiden collega? Uitzoomen helpt je patronen te herkennen – en daar begint effectieve coaching.”

Er is volgens haar een aantal manieren om je handelingsrepertoire als coachend leidinggevende te vergroten. Het begint altijd met uitzoomen: vanaf een afstand naar de situatie kijken. Marijke: “Als je uitzoomt, is het de bedoeling dat je minder op details let, wat je wel doet als je er met je neus bovenop zit. Het effect is dat je emoties en bijbehorende uitspraken en gedachten registreert, maar je laat je er niet door sturen. Ik kan bijvoorbeeld denken: ‘als je zo doorgaat, sla ik je’, maar ik ga niet slaan. Het gaat om het registreren van emoties en gedachtes en nog meer uitzoomen naar hoe die gedachtes, die je van jezelf kent, door de situatie worden opgeroepen.”

Met name het switchen van inhouds- naar relatieniveau, belangen die de interactie beïnvloeden, is van betekenis: het gaat niet om de knikkers, maar om het spel. Marijke: “Haal het perspectief van de context erbij: ‘Wie zit hier nu op te wachten?’, en daar de omdraaiing van: ‘Wanneer zitten mensen hier wél op te wachten?’ Het snel schakelen in uitzoomen, het grotere geheel zien. De vraag ‘Mensen, wat valt op aan hoe we bezig zijn?’ geeft zoveel meer mogelijkheden om het handelen bij te stellen. Met procesopmerkingen kom je minder klem te zitten in zelf oplossingen aanbieden, terwijl je teamleden wel ‘dwingt’ na te denken over hun eigen handelen en de onderlinge samenwerking. En dat is ECHT coachend leiderschap, en het heeft ook nog eens een positief effect op je humeur.”

Door uit te zoomen ga je volgens Marijke gemakkelijker over op metacommuniceren. “Dat is praten over de manier waarop jullie communiceren. Bijvoorbeeld: praten óver de emotie, maar deze niet op die manier uiten. Dus zeggen ‘Hier kan ik erg boos over worden’, in plaats van werkelijk te schelden. Of ‘Ik kan wel huilen’, maar niet daarin verzuipen. Teleurgesteld zijn en de twee onderliggende emoties (boos en verdrietig) uit elkaar halen en apart benoemen. En natuurlijk is het goed om je boosheid te tonen, of te laten zien dat iets je raakt – graag zelfs: de ander mag weten dat je een mens met emoties bent – maar dat dan wel begrensd en bewust, afhankelijk van het doel dat je ermee wilt bereiken. Op het werk zijn je emoties functioneel. Je stond er die ochtend niet mee op, dus in de situatie op het werk worden ze getriggerd. Belangrijk te weten waardoor.”

Beluister hier de podcast: Coachend leidinggeven met Marijke Lingsma.